సుమతీ శతకం sumati satakam

సుమతీ శతకం

క. శ్రీ రాముని దయ చేతను

నారూఢిగ సకల జనులు నౌరా యనఁగా

ధారాళమైన నీతులు

నోరూఁరఁగ జవులు పుట్ట నుడివెద సుమతీ! 1

క. అక్కఱకు రాని చుట్టము

మ్రొక్కిన వరమీని వేల్పు మోహరమునఁ దా

నెక్కినఁ బాఱని గుఱ్ఱము

గ్రక్కున విడువంగ వలయుఁ గదరా సుమతీ ! 2

క. అడిగిన జీతం బియ్యని

మిడిమేలపు దొరను గొల్చి మిడుకుట కంటెన్‌

వడి గల యెద్దులఁ గట్టుక

మడి దున్నుక బ్రతుక వచ్చు మహిలో సుమతీ! 3

క. అడియాస కొలువుఁ గొలువకు

గుడిమణియము సేయఁబోకు, కుజనులతోడన్‌

విడువక కూరిమి సేయకు

మడవినిఁ దోడరయ కొంటి నరుగకు సుమతీ! 4

క. అధరము గదలియుఁ గదలక

మధురములగు భాషలుడిగి మౌనవ్రతుఁడౌ

నధికార రోగపూరిత

బధిరాంధక శవముఁ జూడఁ బాపము సుమతీ! 5

క. అప్పుగొని చేయు విభవము

ముప్పునఁ బ్రాయంపుటాలు మూర్ఖుని తపము\న్‌

దప్పరయని నృపురాజ్యము

దెప్పరమై మీఁదఁ గీడు దెచ్చుర సుమతీ! 6

క. అప్పిచ్చు వాఁడు వైద్యుఁడు

నెప్పుడు నెడతెగక పాఱు నేఱును ద్విజుఁడున్‌

జొప్పడిన యూర నుండుము

చొప్పడ కున్నట్టి యూరుఁ జొరకుము సుమతీ! 7

క. అల్లుని మంచితనంబును

గొల్లని సాహిత్యవిద్య కోమలి నిజము\న్‌

బొల్లున దంచిన బియ్యముఁ

దెల్లని కాకులును లేవు తెలియర సుమతీ! 8

క. ఆఁకొన్న కూడె యమృతము

తాఁకొంకక నిచ్చు వాఁడె దాత ధరిత్రి\న్‌

సోఁకోర్చు వాఁడె మనుజుఁడు

తేఁకువ కల వాఁడె వంశతిలకుఁడు సుమతీ! 9

క. ఆఁకలి యుడుగని కుడుపును

వేఁకటియగు లంజ పడుపు విడువని బ్రతుకు\న్‌

బ్రాఁకొన్న నూతి యుదకము

మేఁకల పాఁడియును రోఁత మేదిని సుమతీ! 10

క. ఇచ్చునదె విద్య రణమునఁ

జొచ్చునదే మగతనంబు సుకవీశ్వరులున్‌

మెచ్చునదె నేర్పు, వాదుకు

వచ్చునదే కీడు సుమ్ము వసుధను సుమతీ! 11

క. ఇమ్ముగఁ జదువని నోరును

'నమ్మా' యని పిలిచి యన్న మడుగని నోరు\న్‌

దమ్ములఁ బిలువని నోరును

గుమ్మరి మను ద్రవ్వినట్టి గుంటర సుమతీ! 12

క. ఉడుముండదె నూఱేండ్లును

బడియుండదె పేర్మిఁ బాము పదినూఱేండ్లున్‌

మడువునఁ గొక్కెర యుండదె

కడు నిలఁ బురుషార్థపరుఁడు గావలె సుమతీ! 13

క. ఉత్తమ గుణములు నీచున

కెత్తెఱఁగున గలుగ నేర్చు నెయ్యెడలం దా

నెత్తిచ్చి కఱఁగి పోసిన

నిత్తడి బంగారమగునె యిలలో సుమతీ! 14

క. ఉదకము ద్రావెడు హయమును

మదమున నుప్పొంగుచుండు మత్తేభంబున్‌

మొదవు కడనున్న వృషభముఁ

జదువని యా నీచుఁ జేరఁ జనకుర సుమతీ! 15

క. ఉపకారికి నుపకారము

విపరీతము గాదు సేయ వివరింపంగా

నపకారికి నుపకారము

నెపమెన్నక సేయువాఁడు నేర్పరి సుమతీ! 16

క. ఉపమింప మొదలు తియ్యన

కపటం బెడనెడను జెఱకు కైవడి నేపో

నెపములు వెదకును గడపటఁ

గపటపు దుర్జాతి పొందు గదరా సుమతీ! 17

క. ఎప్పటి కెయ్యది ప్రస్తుత

మప్పటి కా మాటలాడి యన్యుల మనముల్‌

నొప్పింపక తానొవ్వక

తప్పించుక తిరుగువాఁడు ధన్యుడు సుమతీ! 18

క. ఎప్పుడుఁ దప్పులు వెదకెడు

నప్పురుషునిఁ గొల్వఁగూడ దది యెట్లన్నన్‌

సర్పంబు పడగ నీడను

గప్ప వసించిన విధంబు గదరా సుమతీ! 19

క. ఎప్పుడు సంపద కలిగిన

నప్పుడె బంధువులు వత్తురది యెట్లన్నన్‌

దెప్పలుగఁ జెఱువు నిండినఁ

గప్పలు పదివేలు చేరుఁగదరా సుమతీ! 20

క. ఏఱకుమీ కసుగాయలు

దూఱకుమీ బంధుజనుల దోషము సుమ్మీ

పాఱకుమీ రణమందున

మీఱకుమీ గురువులాజ్ఞ మేదిని సుమతీ! 21

క. ఒకయూరికి నొక కరణము

నొక తీర్పరియైనఁ గాక నొగిఁ దఱచైనన్‌

గకవికలు గాకయుండునె

సకలంబును గొట్టువడక సహజము సుమతీ! 22

క. ఒల్లని సతి నొల్లని పతి

నొల్లని చెలికాని విడువ నొల్లని వాఁడే

గొల్లండు కాక ధరలో

గొల్లండును గొల్లఁడౌనె గుణమున సుమతీ! 23

క. ఓడల బండ్లును వచ్చును

ఓడలు నాబండ్లమీఁద నొప్పుగ వచ్చు\న్‌

ఓడలు బండ్లును వలెనే

వాడంబడుఁ గలిమి లేమి వసుధను సుమతీ! 24

క. కడు బలవంతుండైనను

బుడమినిఁ బ్రాయంపుటాలిఁ బుట్టినయింటన్‌

దడవుండ నిచ్చెనేనియుఁ

బడుపుగ నంగడికిఁ దానె పంపుట సుమతీ! 25

క. కనకపు సింహాసనమున

శునకముఁ గూర్చుండఁబెట్టి శుభ లగ్నమునం

దొనరఁగఁ బట్టము గట్టిన

వెనుకటి గుణమేల మాను వినరా సుమతీ! 26

క. కప్పకు నొరగాలైనను

సర్పమునకు రోగమైన సతి తులువైనన్‌

ముప్పున దరిద్రుఁడైనను

దప్పదు మఱి దుఃఖమగుట తథ్యము సుమతీ! 27

క. కమలములు నీటఁ బాసినఁ

గమలాప్తుని రశ్మి సోఁకి కమలిన భంగిన్‌

దమ తమ నెలవులు దప్పినఁ

దమ మిత్రులు శత్రులౌట తథ్యము సుమతీ! 28

క. కరణముఁ గరణము నమ్మిన

మరణాంతకమౌను గాని మనలేఁడు సుమీ

కరణము దన సరి కరణము

మఱి నమ్మక మర్మమీక మనవలె సుమతీ! 29

క. కరణముల ననుసరింపక

విరసంబునఁ దిన్నతిండి వికటించుఁ జుమీ

యిరుసునఁ గందెనఁ బెట్టక

పరమేశ్వరు బండియైనఁ బాఱదు సుమతీ! 30

క. కరణము సాధై యున్నను

గరి మదముడిఁగినను బాము గఱవకయున్నన్‌

ధరఁ దేలు మీటకున్నను

గర మరుదుగ లెక్కఁగొనరు గదరా సుమతీ! 31

క. కసుగాయఁ గఱచి చూచిన

మసలక దనయొగరు గాక మధురంబగునా?

పసగలుగు యువతు లుండగఁ

బసిబాలలఁ బొందువాఁడు పసరము సుమతీ! 32

క. కవిగాని వాని వ్రాఁతయు

నవరసభావములులేని నాతుల వలంపున్‌

దవిలి చను పందినేయని

వివిధాయుధకౌశలంబు వృథరా సుమతీ! 33

క. కాదుసుమీ దుస్సంగతి

పోదుసుమీ కీర్తికాంత పొందినపిదపన్‌

వాదుసుమీ యప్పిచ్చుట

లేదుసుమీ సతులవలపు లేశము సుమతీ! 34

క. కాముకుఁడు దనిసి విడిచిన

కోమలిఁ బరవిటుఁడు గవయ గూడుటయెల్లన్‌

బ్రేమమునఁ జెఱకుపిప్పికి

జీమలు వెస మూఁగినట్లు సిద్ధము సుమతీ! 35

క. కారణము లేని నగవును

బేరణమును లేని లేమ పృథివీస్థలిలోఁ

బూరణము లేని బూరెయు

వీరణములు లేని పెండ్లి వృథరా సుమతీ! 36

క. కులకాంత తోడనెప్పుడుఁ

గలహింపకు వట్టితప్పు ఘటియింపకుమీ

కలకంఠికంట కన్నీ

రొలికిన సిరి యింటనుంట నొల్లదు సుమతీ! 37

క. కూరిమిగల దినములలో

నేరము లెన్నఁడును గలుగ నేరవు మఱి యా

కూరిమి విరసంబైనను

నేరములే తోఁచుచుండు నిక్కము సుమతీ! 38

క. కొంచెపు నరు సంగతిచే

నంచితముగఁ గీడు వచ్చు నది యెట్లన్నన్‌

గించిత్తు నల్లి కుట్టిన

మంచమునకుఁ జేటువచ్చు మహిలో సుమతీ! 39

క. కొక్కోకమెల్లఁ జదివినఁ

జక్కనివాఁడైన రాజ చంద్రుండైనన్‌

మిక్కిలి రొక్కంబీయక

చిక్కదురా వారకాంత సిద్ధము సుమతీ! 40

క. కొఱగాని కొడుకు పుట్టినఁ

గొఱగామియె కాదు తండ్రి గుణములఁ జెఱచున్‌

జెఱకు తుద వెన్ను పుట్టినఁ

జెఱకునఁ దీపెల్లఁ జెఱచు సిద్ధము సుమతీ! 41

క. కోమలి విశ్వాసంబును

బాములతోఁ జెలిమి యన్యభామల వలపున్‌

వేముల తియ్యఁదనంబును

భూమీశుల నమ్మికలును బొంకుర సుమతీ! 42

క. గడనగల మగనిఁ జూచిన

నడుగడుగున మడుఁగులిడుదు రతివలు తమలోఁ

గడనుడుగు మగనిఁ జూచిన

నడపీనుఁగు వచ్చెననుచు నగుదురు సుమతీ! 43

క. చింతింపకు గడచినపని

కింతులు వలతురని నమ్మ కెంతయు మదిలో

నంతఃపురకాంతలతో

మంతనములుమాను మిదియె మతముర సుమతీ! 44

క. చీమలు పెట్టిన పుట్టలు

పాముల కిరవైనయట్లు పామరుఁడు దగన్‌

హేమంబుఁ గూడఁ బెట్టిన

భూమీశుల పాలఁ జేరు భువిలో సుమతీ! 45

క. చుట్టములు గాని వారలు

చుట్టములము నీ కటంచు సొంపు దలిర్పన్‌

నెట్టుకొని యాశ్రయింతురు

గట్టిగ ద్రవ్యంబు గలుగఁ గదరా సుమతీ! 46

క. చేతులకుఁ దొడవు దానము

భూతల నాథులకుఁ దొడవు బొంకమి ధరలో

నీతియ తొడవెవ్వారికి

నాతికి మానంబు తొడవు నయముగ సుమతీ! 47

క. తడవోర్వక యొడలోర్వక

కడువేగం బడచిపడినఁ గార్యంబగునే

తడవోర్చిన నొడలోర్చినఁ

జెడిపోయిన కార్యమెల్లఁ జేకుఱు సుమతీ! 48

క. తన కోపమె తన శత్రువు

తన శాంతమె తనకు రక్ష దయ చుట్టంబౌఁ

దన సంతోషమె స్వర్గము

తన దుఃఖమె నరకమండ్రు తథ్యము సుమతీ! 49

క. తన యూరి తపసితనమును

దన పుత్త్రుని విద్య పెంపుఁ దన సతి రూపున్‌

దన పెరటిచెట్టు మందును

మనసున వర్ణింపరెట్టి మనుజులు సుమతీ! 50

క. తన కలిమి యింద్ర భోగము

తన లేమియె సర్వలోక దారిద్ర్యంబు\న్‌

దన చావు జగత్ప్రళయము

తను వలచినదియె రంభ తథ్యము సుమతీ! 51

క. తన వారు లేని చోటను

జనువించుక లేని చోట జగడము చోటన్‌

అనుమానమైన చోటను

మనుజునకును నిలువఁదగదు మహిలో సుమతీ! 52

క. తమలము సేయని నోరును

విమతులతోఁ జెలిమిసేసి వెతఁబడు తెలివిన్‌

(రమణుల చనుమొనలమీఁద రాయని మేనున్‌)

గమలములు లేనికొలఁకును

హిమధాముఁడు లేని రాత్రి హీనము సుమతీ! 53

క. తలనుండు విషము ఫణికిని

వెలయంగాఁ దోఁక నుండు వృశ్చికమునకున్‌

తల తోఁక యనక యుండును

ఖలునకు నిలువెల్ల విషము గదరా సుమతీ! 54

క. తలపొడవు ధనముఁ బోసిన

వెలయాలికి నిజములేదు వివరింపఁగాఁ

దల దడవి బాసఁజేసిన

వెలయాలిని నమ్మరాదు వినరా సుమతీ! 55

క. తలమాసిన నొలుమాసిన

వలువలు మాసినను బ్రాణవల్లభునైనన్‌

గులకాంతలైన రోఁతురు

తిలకింపఁగ భూమిలోనఁ దిరముగ సుమతీ! 56

క. తాననుభవింప నర్థము

మానవపతిఁ జేరుఁ గొంత మఱి భూగతమౌఁ

గానల నీఁగలు గూర్చిన

తేనియ యొరుఁజేరునట్లు తిరముగ సుమతీ! 57

క. దగ్గఱ కొండెము చెప్పెడు

ప్రెగ్గడ పలుకులకు రాజు ప్రియుఁడై మఱి తా

నెగ్గుఁ బ్రజ కాచరించుట

బొగ్గులకై కల్పతరువుఁ బొడుచుట సుమతీ! 58

క. ధనపతి సఖుఁడై యుండియు

నెనయంగా శివుఁడు భిక్ష మెత్తఁగవలసెన్‌

దనవారి కెంత కలగినఁ

దనభాగ్యమె తనకుఁగాక తథ్యము సుమతీ! 59

క. ధీరులకుఁ జేయు మేలది

సారంబగు నారికేళ సలిలము భంగిన్‌

గౌరవమును మఱి మీఁదట

భూరి సుఖావహము నగును భువిలో సుమతీ! 60

క. నడువకుమీ తెరువొక్కటఁ

గుడువకుమీ శత్రునింటఁ గూరిమి తోడన్‌

ముడువకుమీ పరధనముల

నుడువకుమీ యొరుల మనసు నొవ్వఁగ సుమతీ! 61

క. నమ్మకు సుంకరి జూదరి

నమ్మకు మగసాలివాని నటు వెలయాలిన్‌

నమ్మకు మంగడివానిని

నమ్మకుమీ వామహస్తు నవనిని సుమతీ! 62

క. నయమునఁ బాలుం ద్రావరు

భయమున విషమ్మునైన భక్షింతురుగా

నయమెంత దోసకారియొ

భయమే చూపంగ వలయు బాగుగ సుమతీ! 63

క. నరపతులు మేరఁ దప్పినఁ

దిర మొప్పగ విధవ యింటఁ దీర్పరియైనన్‌

గరణము వైదికుఁడయినను

మరణాంతకమౌను గాని మానదు సుమతీ! 64

క. నవరస భావాలంకృత

కవితా గోష్ఠియును మధుర గానంబును దా

నవివేకి కెంతఁ జెప్పినఁ

జెవిటికి సంకూదినట్లు సిద్ధము సుమతీ! 65

క. నవ్వకుమీ సభ లోపల

నవ్వకుమీ తల్లిదండ్రి నాథుల తోడన్‌

నవ్వకుమీ పరసతితో

నవ్వకుమీ విప్రవరుల నయమిది సుమతీ! 66

క. నీరే ప్రాణాధారము

నోరే రసభరితమైన నుడువులకెల్లన్‌

నారియె నరులకు రత్నము

చీరయె శృంగారమండ్రు సిద్ధము సుమతీ! 67

క. పగ వలదెవ్వరి తోడను

వగవంగా వలదు లేమి వచ్చిన పిదపన్‌

దెగనాడవలదు సభలను

మగువకు మనసీయవలదు మహిలో సుమతీ! 68

క. పతికడకుఁ దన్నుగూర్చిన

సతికడకును వేల్పుకడకు సద్గురుకడకున్‌

సుతుకడకు రిత్తచేతుల

మతిమంతులు చనరు నీతి మార్గము సుమతీ! 69

క. పనిచేయు నెడల దాసియు

ననుభవమున రంభ మంత్రి యాలోచనలన్‌

దన భుక్తియెడలఁ దల్లియు

ననఁ దన కులకాంత యుండ నగురా సుమతీ! 70

క. పరనారీసోదరుఁడై

పరధనముల కాసపడక పరులకు హితుఁడై

పరులు దనుఁ బొగడ నెగడియు

పరులలిగిన నలుగనతఁడు పరముఁడు సుమతీ! 71

క. పరసతి కూటమిఁ గోరకు

పరధనముల కాసపడకు పరునెంచకుమీ

సరిగాని గోష్ఠి సేయకు

సిరి చెడిఁ జుట్టంబుకడకుఁ జేరకు సుమతీ! 72

క. పరసతుల గోష్ఠినుండిన

పురుషుడు గాంగేయుఁడైన భువి నిందబడున్‌

బరసతి సుశీలయైనను

బరుసంగతి నున్న నిందపాలగు సుమతీ!73  

క. పరు నాత్మఁ దలఁచు సతి విడు

మఱుమాటలు పలుకు సుతుల మన్నింపకుమీ

వెఱపెఱుఁగని భటు నేలకు

తఱచుగ సతిఁ గవయఁబోకు తగదుర సుమతీ! 74

క. పరుల కనిష్టము సెప్పకు

పొరుగిండ్లకుఁ బనులులేక పోవకుమెపుడున్‌

బరుఁ గవిసిన సతి గవయకు

మెఱిఁగియు బిరుసైన హయమునెక్కకు సుమతీ! 75

క. పర్వముల సతులఁ గవయకు

ముర్వీశ్వరు కరుణ నమ్మి యుబ్బకు మదిలో

గర్వింప నాలిఁ బెంచకు

నిర్వహణము లేనిచోట నిలువకు సుమతీ! 76

క. పలు దోమి సేయు విడియము

తల గడిగిన నాఁటినిద్ర తరుణుల తోడన్‌

బొల యలుక నాఁటి కూటమి

వెల యింతని చెప్పరాదు వినురా సుమతీ! 77

క. పాటెఱుగని పతికొలువును

గూటంబున కెఱుకపడని కోమలి రతియున్‌

బేఁటెత్తఁజేయు చెలిమియు

నేటికి నెదురీఁదినట్టు లెన్నర సుమతీ! 78

క. పాలను గలసిన జలమును

బాల విధంబుననె యుండుఁ బరికింపంగాఁ

బాల చవిఁ జెఱచుఁ గావున

బాలసుఁడగువాని పొందు వలదుర సుమతీ! 79

క. పాలసునకైన యాపద

జాలింబడి తీర్పఁదగదు సర్వజ్ఞునకున్‌

దేలగ్నిఁ బఁడగఁ బట్టిన

మేలెఱుఁగునె మీటుఁగాక మేదిని సుమతీ! 80

క. పిలువని పనులకుఁ బోవుట

కలయని సతిరతియు రాజుగానని కొలువున్‌

బిలువని పేరంటంబును

వలవని చెలిమియును జేయవలదుర సుమతీ! 81

క. పురికిని బ్రాణము కోమటి

వరికిని బ్రాణంబు నీరు వసుమతి లోన\న్‌

గరికిని బ్రాణము తొండము

సిరికిని బ్రాణంబు మగువ సిద్ధము సుమతీ! 82

క. పులిపాలు తెచ్చి యిచ్చిన

నలవడఁగ గుండెగోసి యఱచే నిడినన్‌

దల పొడుగు ధనముఁ బోసిన

వెలయాలికిఁ గూర్మి లేదు వినురా సుమతీ! 83

క. పెట్టిన దినములలోపల

నట్టడవులకైన వచ్చు నానార్థములున్‌

బెట్టని దినములఁ గనకపు

గట్టెక్కిన నేమి లేదు గదరా సుమతీ! 84

క. పొరుగునఁ బగవాఁడుండిన

నిరవొందఁగ వ్రాఁతగాఁడె యేలికయైన\న్‌

ధరఁ గాఁపు కొండెమాడినఁ

గరణాలకు బ్రతుకులేదు గదరా సుమతీ! 85

క. బంగారు కుదువఁ బెట్టకు

సంగరమునఁ బాఱిపోకు సరసుఁడవైనన్‌

నంగడి వెచ్చము లాడకు

వెంగలితోఁ జెలిమి వలదు వినురా సుమతీ! 86

క. బలవంతుఁడ నాకేమని

పలువురతో నిగ్రహించి పలుకుట మేలా?

బలవంతమైన సర్పము

చలి చీమల చేతఁ జిక్కి చావదె సుమతీ! 87

క. మండలపతి సముఖంబున

మెండైన ప్రధానిలేక మెలఁగుట యెల్లన్‌

గొండంత మదపుటేనుఁగు

తొండము లేకుండినట్టు దోఁచుర సుమతీ! 88

క. మంత్రిగలవాని రాజ్యము

తంత్రము చెడకుండ నిలచుఁ దఱచుగ ధరలో

మంత్రివిహీనుని రాజ్యము

జంత్రపుఁ గీలూడినట్లు జరుగదు సుమతీ! 89

క. మాటకుఁ బ్రాణము సత్యము

కోటకుఁ బ్రాణంబు సుభటకోటి ధరిత్రిన్‌

బోటికిఁ బ్రాణము మానము

చీటికిఁ బ్రాణంబు వ్రాలు సిద్ధము సుమతీ! 90

క. మానఘనుఁ డాత్మధృతిఁ జెడి

హీనుండగువాని నాశ్రయించుట యెల్లన్‌

మానెఁడు జలములలోపల

నేనుఁగు మెయి దాఁచినట్టు లెఱుగుము సుమతీ! 91

క. రాపొమ్మని పిలువని యా

భూపాలునిఁ గొల్వ భుక్తి ముక్తులు గలవే?

దీపంబు లేని యింటను

జేపుణికిళ్ళాడినట్లు సిద్ధము సుమతీ! 92

క. రూపించి పలికి బొంకకు

ప్రాపగు చుట్టంబు నెగ్గు పలుకకు మదిలోఁ

గోపించు రాజుఁ గొల్వకు

పాపపు దేశంబు సొరకు పదిలము సుమతీ! 93

క. లావు గలవాని కంటెను

భావింపఁగ నీతిపరుఁడు బలవంతుఁడౌ

గ్రావంబంత గజంబును

మావటివాఁడెక్కినట్లు మహిలో సుమతీ! 94

క. వఱదైన చేను దున్నకు

కఱవైనను బంధుజనుల కడ కేఁగకుమీ

పరులకు మర్మము సెప్పకు

పిఱికికి దళవాయితనముఁ బెట్టకు సుమతీ! 95

క. వరిపంట లేని యూరును

దొరయుండని యూరు తోడు దొరకని తెరువున్‌

ధరను బతిలేని గృహమును

నరయంగా రుద్రభూమి యనఁదగు సుమతీ! 96

క. వినఁదగు నెవ్వరు సెప్పిన

వినినంతనె వేగపడక వివరింపఁదగున్‌

గని కల్ల నిజముఁ దెలిసిన

మనుజుఁడె పో నీతిపరుఁడు మహిలో సుమతీ! 97

క. వీడెము సేయని నోరును

జేడెల యధరామృతంబుఁ జెందని నోరున్‌

బాడంగరాని నోరును

బూడిద కిరవైన పాడు బొందర సుమతీ. 98

క. వెలయాలివలనఁ గూరిమి

గలుగదు మఱిఁ గలిగెనేని కడతేరదుగా

పలువురు నడిచెడు తెరువునఁ

బులు మొలవదు మొలిచెనేని బొదలదు సుమతీ! 99

క. శుభముల నొందని చదువును

నభినయమును రాగరసము నందని పాటల్‌

అభిలాష లేని కూటమి

సభమెచ్చని మాటలెల్లఁ జప్పన సుమతీ! 100

క. సరసము విరసము కొఱకే

పరిపూర్ణసుఖంబు లధిక బాధల కొఱకే

పెరుఁగుట విరుఁగుట కొఱకే

ధరతగ్గుట హెచ్చుకొఱకె తథ్యము సుమతీ. 101

క. మేలెంచని మాలిన్యుని

మాలను నగసాలివాని మంగలి హితుగా

నేలిన నరపతి రాజ్యము

నేలఁ గలసిపోవుఁగాని నెగడదు సుమతీ. 102

క. స్త్రీలయెడ వాదులాడకు

బాలురతోఁ జెలిమి సేసి భాషింపకుమీ

మేలైన గుణము విడువకు

యేలినపతి నిందసేయ కెన్నడు సుమతీ. 103

క. సిరిదా వచ్చిన వచ్చును

సలలితముగ నారికేళ సలిలము భంగిన్‌

సిరి దాఁ బోయిన బోవును

కరిమ్రింగిన వెలగపండు కరణిని సుమతీ. 104

క. మది నొకని వలచియుండఁగ

మది చెడి యొక క్రూరవిటుఁడు మానక తిరుగున్‌

అది చిలుకఁ బిల్లిపట్టినఁ

జదువునె యాపంజరమున జగతిని సుమతీ. 105

క. పుత్త్రోత్సాహము తండ్రికి

బుత్త్రుఁడు జన్మించినపుడే పుట్టదు జను లా

పుత్త్రునిఁ గనుఁగొని పొగడఁగఁ

బుత్త్రోత్సాహంబు నాఁడు పొందుర సుమతీ. 106

క. వెలయాలు సేయు బాసలు

వెలయఁగ నగసాలిపొందు వెలమల చెలిమియున్‌

గలలోనఁ గన్న కలిమియు

విలసితముగ నమ్మరాదు వినురా సుమతీ. 107

క. వేసరఁపు జాతి గానీ

వీసముఁ దాఁ జేయనట్టి వెంగలి గానీ

దాసికొడుకైనఁ గానీ

కాసులు గలవాఁడె రాజు గదరా సుమతీ. 108